Link, documentaire - Titel

De evolutietheorie geschreven door Darwin Nightmare is de natuurwetenschappelijke verklaring voor de evolutie van het leven op Aarde. Het beschrijft het proces waarbij erfelijke eigenschappen binnen een populatie van organismen veranderen in de loop van de generaties als gevolg van genetische variatie, voortplanting en natuurlijke selectie.

Documentaire, link -titel:

De Nijlbaars werd heel sterk zodat dat hij geen moeite had om zich aan te passen aan zijn nieuwe omgeving

In de wereld waar wij in leven, zijn de natuurlijke rijkdommen schaars, waardoor we er moeten voor vechten.
Nu alleen de Nijlbaars over blijft in het Victoria meer, heeft de vis geen voedsel meer en eten ze dus hun eigen jongen op.

De wet van de sterkste: Het visafval is bestemd voor de bevolking, de fileerde vis voor Europa en omstreken.

Informatie, Victoriameer

Het Victoriameer is het grootste meer op het Afrikaanse continent en het op één na grootste zoetwatermeer ter wereld. Het voorziet in de levensbehoeften van ongeveer 30 miljoen mensen in Oost-Afrika, voornamelijk Kenia, Oeganda en Tanzania. Verschillende rivieren monden erin uit, wat van het Victoriameer de belangrijkste bron van water voor de Nijl maakt.

'De pers over ‘Darwins Nighmare’

"Verplicht kijkvoer: ’Darwin’s Nightmare’, een onwaarschijnlijk sterke, door de duivel ingeslikte en weer uitgekotste documentaire die zich via uw netvlies een weg naar uw geweten zal vreten en daar nooit meer zal weggaan. (..) even pertinent als ’Fahrenheit 9/11’, even duister als ’Apocalypse Now’."

Erik Stockman - Humo

"De Oostenrijkse regisseur Hubert Sauper heeft een fascinerende en verhelderende film gemaakt over de afschuwelijke realiteiten van het economische voedselketen. ‘Survival of the fittest’ krijgt in deze studie over hebzucht, opportunisme en onverschilligheid tegen opzichte van de Derde Wereld een nieuwe, onaangename betekenis."

Variety


Prijs van de Beste Europese Documentaire in 2004 tijdens de Europese Filmprijzen.

Zie ook : http://www.darwinsnightmare.com

Kalasjnikovs

Het is al krom dat die arme vissers zich het schompes werken om de monden van rijke westerlingen te vullen, maar het onheilspellende gebrul van rakelings overvliegende vrachtvliegtuigen benadrukt het gevoel dat de handel niet in de haak is. Want wat zit er eigenlijk in de vliegtuigen die uit Europa vandaan komen? Niets of medicijnen en voedsel, krijgt de filmmaker van de baas van de visfabriek en van de Russische piloten te horen. Aan het eind van de film blijkt dat Mwanza een prachtige smokkelroute is voor wapens. Kalasjnikovs in ruil voor vis. De burgeroorlogen in Liberia, Soedan, Angola en Kongo moeten toch ook bevoorraad worden. Het schandaal is op de radio geweest maar het lijkt wel of het nieuws niet aankomt. Het leven gaat door.

De nachtwaker is één van de hoofdrolspelers in de documentaire. Hij bewaakt voor 1 dollar per dag het wetenschappelijke visserijcentrum van Mwanza.
Darwins nightmare is de winnaar van de beste documentaire tijdens European film awards 2004 en heeft nog vijf andere prijzen in de wacht gesleept. En waarschijnlijk niet vanwege het camerawerk, de boeiende personages of de sfeerbeelden. Maar filmmaker Sauper toont consequent de ellendige kant van de vishandel. En die hakt er zodanig in dat ieder positief geluid verstomt. Europese Commissieleden die op bezoek zijn in de fabriek noemen de vishandel een prachtig voorbeeld van economische ontwikkeling. Maar na het zien van deze film is dat standpunt onhoudbaar. Darwins nightmare is hierdoor een politieke film geworden en biedt voer voor discussie. Eet in ieder geval nooit meer nijlbaars.

'Darwins Nightmare' documentaire

Darwin’s Nightmare is geen uitgesponnen theoretisch relaas maar het verhaal van de inwoners van het Tanzaniaanse stadje Mwanza aan het Victoriameer. De economie draait er op de export van de nijl- of victoriabaars, Afrika’s grootste zoetwatervis die 1,75 meter lang kan worden.

In de jaren zestig werd bij wijze van wetenschappelijk experiment de nijlbaars in het Victoria-meer in Tanzania uitgezet. Deze vis is niet alleen bijzonder roofzuchtig, hij vermenigvuldigt zich ook razendsnel. Daardoor heeft hij ondertussen 95% van de inheemse soorten vernietigd en destabiliseert hij het hele ecosysteem van één van de grootste tropische meren ter wereld. Maar de nijlbaars is ook een bijzondere lekkernij. Dagelijks wordt er met Russische vrachtvliegtuigen 500 ton nijlbaarsfilet vanuit de luchthaven van Mwanza naar de Europese en Japanse markt uitgevoerd.

Vis betekent werk, zegt een inwoner, en dus geld, en dus eten. Maar wat voor eten en wat voor werk! De film vertelt de persoonlijke verhalen van de mensen die er werken in de vis- en transport-industrie. Op die manier krijgen we een bijzonder bijtende allegorie van de nieuwe wereldorde. Want Tanzania is niet alleen een van de armste landen ter wereld; terwijl de dure vis geëxporteerd wordt, moet de lokale, door hongersnood, prostitutie, AIDS en misdaad getroffen bevolking zich met de rotte viskarkassen tevreden stellen. De hallucinante beelden van een oude vrouw die de van maden krioelende karkassen van rotte vissen sorteert, terwijl de ammoniakwalmen haar bedwelmen, zijn niet licht te vergeten. De vrouw, maar ook de aan hun lot overgelaten straatkinderen en de aids-slachtoffers bewijzen dat de export van de nijlbaars niet voor iedereen het grote geluk betekent. Slechts enkelen lijken er echt beter van te worden. Bovendien blijft het een mysterie wat de cargo-vliegtuigen aan boord hebben als ze ter plekke landen, al zijn er sterke vermoedens dat het om wapens gaat die in de talrijke Afrikaanse conflicten gebruikt worden.

Hubert Sauper gebruikt het bizarre verhaal van de nijlbaars als aanzet voor het schrijnende verhaal van de 'échte survival of the fittest' in de wereldeconomie.

‘Het maatschappelijke model van de toekomst is dat van de democratie van de consument’, aldus regisseur Sauper over zijn onthutsend document, een integere aanval op de perverse mechanismen van de consumptiemaatschappij en de arrogantie van de westerse landen. ‘Ik had dezelfde film in Sierra Leone kunnen draaien, maar dan over diamanten in plaats van vissen, in Honduras, maar over bananen en in Libië, Nigeria of Angola over petroleum. Na meer dan honderd jaar van slavenarbeid en kolonisatie is de globalisatie van de Afrikaanse markt de derde en de meest dodelijke vernedering voor de Afrikanen.

'Nijlbaars vernielt land '

Discussies over economische globalisering hebben vaak een hoog abstractieniveau, wat inzicht in de werking ervan in de weg staat. Dat moet anders, dacht de Zwitserse documentairemaker Hubert Sauper.

In de in het Victoriameer in Tanzania rondzwemmende nijlbaars vond hij het perfecte onderwerp voor een les in globalisering. Het resultaat is de pakkende documentaire Darwin’s nightmare, die uiteenrafelt hoe alles met alles samenhangt in de wereldeconomie – met de zwakste partij altijd als verliezer. De veelvuldig bekroonde film – onder meer beste Europese documentaire van 2004 – was eerder op het Idfa te zien, maar belandt nu terecht alsnog in de filmtheaters.

Darwin’s nightmare begint in de jaren zestig van de vorige eeuw met het uitzetten in het Victoriameer van de uitheemse nijlbaars. De vraatzuchtige vis verdrong razendsnel alle andere vissoorten. Sommige Tanzanianen vonden het best, want de nijlbaars werd een exportproduct, zodat rond het meer visfabrieken werden gebouwd. De visfilets werden met Russische vliegtuigen naar alle delen van de wereld gevlogen.

Iedereen blij? Razendknap toont de film de rampzalige gevolgen van de introductie van de nijlbaars. Van de ecologische rijkdom van het Victoriameer is niets over. De waterkwaliteit is zo slecht, dat zelfs de nijlbaars voor zijn voortbestaan moet vrezen. De vissers rond het meer zijn gedwongen om steeds verder van huis te vissen. Florerende prostitutie en een snelle verbreiding van het aidsvirus zijn het gevolg van hun dagenlange afwezigheid. Ook het effect van de nijlbaars op de werkgelegenheid is negatief. De visfabrieken hebben door de automatisering steeds minder arbeiders nodig, met als gevolg groeiende werkloosheid. In een land zonder sociale voorzieningen betekent dat honger. Wie niet werkt, zal niet eten, of in het beste geval visafval koken. We kunnen doorgaan. Zelfs het transport van de vis is geen onschuldige bezigheid, want de film maakt aannemelijk dat Russische vliegtuigen met vis weggaan, maar met illegale wapenzendingen terugkeren.

“Afrika brengt zijn jeugd naar Europa en Europa brengt de dood naar Afrika”

“Afrika brengt zijn jeugd naar Europa en Europa brengt de dood naar Afrika”

Dat vertelt een van de personages in de film. Doorheen een aantal getuigenissen wordt ook het vermoeden gewekt dat de vliegtuigen niet leeg vanuit Europa naar Afrika vliegen, maar geladen zijn met wapens voor de oorlogen rond de grote meren. Hoewel Sauper de wapen- en munitie-export niet helemaal met beelden kan hardmaken, zijn er toch heel wat aanwijzingen die zijn stelling staven.

Darwin’s Nightmare is een film die tot de verbeelding spreekt. Geen grote analyses, geen grote verklaringen. Alles wordt gewoon duidelijk doorheen indringende beelden die je dagenlang blijven achtervolgen. Zoals de beelden van straatkinderen die de plastiekverpakking van de visindustrie smelten om ze als lijm op te snuiven en zo hun ellende te vergeten. Je staat aan de grond genageld als je een priester hoort vertellen dat condooms gebruiken zonde is, terwijl hij bijna dagelijks een aidsdode begraaft. Je krijgt bijna begrip voor een jonge bewaker die ’s nachts op gevaar van zijn leven voor één dollar een viscentrum bewaakt en hoopt dat er opnieuw een oorlog uitbreekt en hij het leger in kan. Want daar word je tenminste fatsoenlijk betaald. Sauper slaagt erin om door te dringen tot het dagelijkse leven van deze mensen. Maandenlang vertoefde hij in de regio en won er het vertrouwen van heel wat mensen. Het levert beklemmende beelden op.

Ondertussen is het ‘business as usual’ en strijkt de Europese industrie de grote winsten op. De Victoriabaars staat in de film symbool voor onze moorddadige economische orde. “Ik had dezelfde film kunnen maken over Sierra Leone, waar de diamanten de vissen zouden vervangen, of over Honduras en zijn bananen, of over Irak, Nigeria of Angola waar de ruwe petroleum de hoofdrol zou spelen” vertelt de filmmaker1. Dat deze film de prijs van de Beste Europese Documentaire in de wacht heeft gesleept in 2004 is niet meer dan terecht. Deze film verdient luid bazuingeschal met maar één kreet: ga dit zien!